Geachte premier Rutte,
Middels deze brief roepen wij premier Mark Rutte, de Nederlandse regering en de Tweede Kamer op tot een open dialoog aangaande structurele ongelijkheid, racisme, discriminatie in de Nederlandse samenleving, alsmede het fenomeen Zwarte Piet om samen aan een inclusieve samenleving te werken waarin een ieder gelijke kansen heeft.
De afgelopen maanden is Nederland opgeschud door diverse incidenten die hebben blootgelegd dat Nederland met een racismeprobleem kampt die de samenleving polariseert, bevolkingsgroepen uitsluit en tot wantrouwen leidt. De oproep van Geert Wilders om “minder, minder, minder Marokkanen” zorgde voor massale verontwaardiging[1]. Burgers en politici hebben zich massaal gedistantieerd van de woorden van Wilders. Op zaterdag 21 maart gingen duizenden mensen vanuit alle culturele achtergronden en lagen uit de samenleving de straat op tijdens de demonstratie “samen tegen racisme en discriminatie”[2]. De Raad van Europa en de Ombudsman beaamden dat er een racistische wind door het Nederlandse politieke klimaat waait.[3][4] Het stelde ons dan ook diep teleur dat u, premier Mark Rutte, een dag erna ten overstaan van de internationale pers dit probleem bagatelliseerde én met uw opmerking de Afro-Nederlandse bevolkingen discrimineerde.
Op de vraag van een journalist over hoe u dacht te zorgen voor goede nucleaire veiligheid als u binnenlandse maatschappelijke kwesties niet wist aan te pakken antwoordde u:
“Zwarte Piet is zwart en dat kan ik niet veranderen. Zo heet hij nu eenmaal. Het is een oude kindertraditie en daarin gaat het niet over een groene of bruine piet. Ik kan alleen zeggen dat mijn vrienden op de Nederlandse Antillen heel blij zijn als ze Sinterklaas vieren omdat ze hun gezicht niet hoeven te schminken. En als ik zelf Zwarte Piet moet spelen dan ben ik dagen bezig om de verf van mijn gezicht te krijgen.”[5]
Het verbijstert ons dat u als premier van het Koninkrijk der Nederlanden en historicus zo een opmerking heeft kunnen maken. U toont daarmee een gebrek aan historisch bewustzijn en een gebrek aan empathie met zwarte Nederlanders. Los van het feit dat “Antillianen” sinds 10 oktober 2010 staatkundig niet meer bestaan, bevestigt u wel het feit dat het fenomeen Zwarte Piet onlosmakelijk verbonden is met een zwarte huidskleur. Dit terwijl er het afgelopen jaar een heftig debat rondom Zwarte Piet is geweest. Tijdens de herdenking van het Nederlands slavernijverleden op 1 juli 2012 gaf u een mooie toespraak in het Oosterpark waarbij u zei:
“We kunnen en mogen niet weglopen voor de feiten. En die feiten zijn dat grote groepen mensen en hun nazaten mede door toedoen van Nederlandse slavenhandelaren hun leven in onvrijheid moesten leiden. Dat leed, die geschiedenis mogen we nooit wegpoetsen en nooit vergeten. En dat kan ook helemaal niet. Want het slavernijverleden is een van die historische episodes die doorwerken in het heden. Het is een verleden dat identiteitsvormend is voor grote groepen mensen in onze samenleving en dus voor Nederland als geheel. Met alle aspecten die daarbij horen.”
Zwarte Piet als symbool van een gedeeld verleden en een gedeeld heden
De Zwarte Piet discussie reflecteert deze gedeelde geschiedenis van slavernij en het koloniaal verleden, die in het heden doorwerkt en die we volgens u niet mogen wegpoetsen. De figuur heeft de historische achtergrond van een raciale karikatuur dat het ouderwetse en achterhaalde stereotype beeld van een persoon van Afrikaanse herkomst als “lui, dom en kinderlijk” in stand houdt. Een stereotype dat ontstaan is uit het koloniale en raciale gedachtegoed tijdens het Trans-Atlantische slavernijverleden. Een periode waarin het “ontmenselijken” van Afrikanen en andere gekleurde mensen werd gelegitimeerd door ze systematisch te racialiseren, stereotyperen en dehumaniseren. Tevens een periode waarin het beeld van de witte superieure man op het paard, boven de onderdanige en inferieure zwarte man, ofwel Sint en Piet, de machtsverhoudingen reflecteerde. Dezelfde soort stereotype beelden, maar dan in een nieuw jasje, vormen nog steeds op een subtiele doch effectieve manier barrières voor mensen met een niet-witte huidskleur of niet-Nederlandse naam, in het onderwijs, op de arbeidsmarkt en in de samenleving. Vanuit dit perspectief is Zwarte Piet geen “puur onschuldige karikatuur” meer. Het is een racistisch stereotype beeld vergelijkbaar met het “blackface-fenomeen”, een traditie die in de VS na protest van de Civil Rights Movement is afgeschaft.
Zoals door onafhankelijk onderzoek van de VN is aangegeven, staat Zwarte Piet voor ons symbool voor de historische structurele ongelijkheid, racisme, discriminatie en uitsluiting.[6] Onderwijs en werk zijn de sleutels tot de emancipatie voor zowel individuen als gemeenschappen. Helaas leert de realiteit ons dat de deur tot emancipatie voor velen wordt dichtgehouden vanwege structurele uitsluitingsmechanismen binnen onze – etnisch gesegregeerde -scholen en op de arbeidsmarkt. Deze structurele uitsluitingsmechanismen worden gevormd door cultureel en alledaags racisme in onze samenleving, een sociaal systeem waarin onze gekleurde medemens systematisch wordt uitgesloten door middel van alledaagse en genormaliseerde manieren van omgang en communiceren zoals ons traditionele feest Sinterklaas met zijn Zwarte Pieten.
Recent onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP), de Sociaal-Economische Raad (SER) en European Network Against Racism (ENAR) tonen aan dat de werkloosheid onder jongeren met een migrantenachtergrond met 29% bijna drie keer zo hoog is als onder jongeren van Nederlandse origine.[7][8][9] Naast een gemiddeld lager opleidingsniveau, een werkervaring, een gebrek “soft skills” onthouden racisme, discriminatie en vooroordelen veel jonge mensen met een migrantenachtergrond van kansen in het onderwijs en op de arbeidsmarkt. Afro-Nederlandse jongeren worden in het bijzonder geraakt door deze maatschappelijke problemen. Een aantal maanden geleden stuurde een bedrijf per ongeluk een interne mail naar Jeffrey, een sollicitant; ‘heb nog even gekeken is niks. Ten eerste een donker gekleurde (neger)’. Recenter was het de ING Bank die een Curaçaose student per ongelijk een discriminerende e-mail stuurde waarin er naar hem werd verwezen als een “boef uit Curaçao”. Dit zijn geen incidenten maar een manifestatie van “Afrofobie” of anti-zwart-racisme. ENAR stelt dat dit een vorm van racisme is waarbij mensen van Afrikaanse herkomst of “donker gekleurde” mensen op verschillende manieren worden gediscrimineerd, uitgesloten en gemarginaliseerd. Een fenomeen dat in verschillende Europese landen voorkomt, ook in Nederland. Een vorm van racisme dat stamt uit ons gedeelde koloniaal verleden. Een opmerking waarin u stelt dat “Antillianen” zich niet hoeven te schminken om voor Zwarte Piet te spelen is dan ook ronduit discriminerend en beledigend. Dit nadat het College van Mensenrechten gesteld had dat de door de VVD voorgestelde Bosmanwet stigmatiserend, vooroordeelbevestigend en discriminerend is.[10] U stelt zich hierbij niet op als premier van alle Nederlanders. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we een Nederland creëren waarin allen ongeacht kleur, achtergrond, geloof of seksuele geaardheid gelijke kansen en een eerlijke behandeling krijgen?
Naar een gedeelde toekomst
Tijdens de herdenking van het Nederlands slavernijverleden op 1 juli 2012 sprak u de volgende woorden:
“Aan de voet van dit monument staat de volgende korte tekst: ‘Gedeelde geschiedenis, gezamenlijke toekomst’. Ik beschouw dat als een opdracht aan ons allemaal die ook van ons allemaal iets vraagt. Het is begrijpelijk dat onze gedeelde geschiedenis nog steeds emoties losmaakt. En dat mag ook. Maar als historicus van huis uit ben ik me er tegelijkertijd zeer van bewust dat de geschiedenis vanuit verschillende perspectieven geschreven kan worden. En te vaak hebben mensen het verleden gebruikt als grabbelton om hun eigen gelijk te halen. Daarin schuilt altijd het gevaar van wij-zij denken en in die val mogen wij niet trappen. Dus laten we over onze gedeelde geschiedenis vooral een open en eerlijke dialoog blijven voeren, dan komen we samen verder.”
Onze gedeelde geschiedenis heeft nog steeds invloed op ons gedeelde leven. De ontwikkelingen van de afgelopen maanden, rapporten van de Raad van Europa, de Ombudsman en ENAR onderschrijven het. Nederland heeft een racisme probleem en we kunnen het niet meer ontkennen. De enige manier om tot een oplossing te komen is om dit te erkennen en, zoals u zelf stelt, vooral een open en eerlijke dialoog te blijven voeren, dan komen we samen verder. Zoals de Raad van Europa, de Ombudsman en ENAR reeds deden, nodigen ook wij u uit om samen te werken aan de ontwikkeling van een nationale strategie en beleid om racisme en discriminatie uit te bannen zodat we daadwerkelijk een gedeelde toekomst kunnen opbouwen waarin Nederlanders én migranten de kans krijgen om het maximale uit zich zelf te halen.
Wij kijken uit naar uw reactie.
Hoogachtend,
AFA Den Haag
AFA Friesland
Afrika In Motion (Afrikaanse migranten in Nederland)
African Roots Movements
Al Nisa
Stichting Aknarij
Bond van anti fascisten
CFMW, Commission for Filipino Migrant Workers
COC
Eén land één samenleving
EMCEMO, Euro-Mediterraan Centrum Migratie & Ontwikkeling
European Network against nationalism, racism, fascism and in support of migrants and refugees
FNV Bondgenoten
FNV Finance
Free Mumia abujamal
HTIB, Turkse Arbeidersvereniging
IMWU, Indonesian Migrant Workers Union
Internationale Socialisten
Jursa Kulturu Vof
Komitee Marokkaanse Arbeiders/KMAN/KMAA
Landelijk Beraad Marokkanen
LGBT, Trans United
Marokkaanse Vrouwen Vereniging Nederland
Marokkaans platform Indische buurt
New Urban Collective
Platform Stop Racisme en Uitsluiting
Platform of Filipino Migrant Organisations
REinform (Greeks living in the Netherlands)
Republiek Allochtonië
Respect Network in Europe
Roet in het eten
Slavernij online
Social Development Coorporative
Solidariteitsfonds X – Y
Spaanse Assembly in Nederland (15-M/Marea Granate)
Stichting Buat (Platform voor Molukkers)
Stichting Keti Koti dialoog tafel
Stichting FIK
Stichting Ocan
Stop Blackface
TRUSTED Migrants
Trans National Migrant Platform (incl. Kromantse Foundation en Foundation University)
TunFun
UETD, Europeesche Turkse Democraten Uni in Nederland
United against Racism
Vega Carib
Vereniging van Ethiopiërs in Nederland
Vrouwen tegen Uitzetting
We Are Here (vluchtelingen)
Yamore-ke radio
[1] http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2784/Verkiezingen/article/detail/3618750/2014/03/19/Wilders-laat-publiek-scanderen-Wij-willen-minder-Marokkanen.dhtml
[2] http://www.nrc.nl/nieuws/2014/03/22/duizenden-bij-demonstratie-tegen-racisme-in-amsterdam/
[3] European Commission against Racism and Intolerance (ECRI), Report on the Netherlands, 20 Juni 2013: http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/ecri/country-by-country/netherlands/NLD-CbC-IV-2013-039-ENG.pdf
[4] http://www.nu.nl/politiek/3606748/ombudsman-vindt-politiek-haag-racistisch.html
[5] http://nos.nl/artikel/627085-rutte-krijgt-vraag-over-zwarte-piet.html
[6] https://spdb.ohchr.org/hrdb/23rd/public_-_AL_Netherlands_17.01.13_(1.2013).pdf
[7] SER (2013: Maak baan voor een nieuwe generatie http://nucnet.nl/?p=3352
[8] SCP, Jaarrapport Integratie http://www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2014/Jaarrapport_integratie_2013
[9] ENAR: Racism and Racism and related discriminatory practices in employment in the Netherlands. De Kroon http://cms.horus.be/files/99935/MediaArchive/publications/shadow%20report%202012-13/Netherlands.pdf
[10] https://mensenrechten.nl/berichten/wetsvoorstel-vestigingseisen-voor-nederlanders-van-aruba-cura%C3%A7ao-en-sint-maarten
About the author